Starzenie się organizmu człowieka jest wpisane w jego egzystencję. Istnieje wiele teorii wyjaśniających przyczyny tego procesu i określających wiek, w którym nasz organizm zaczyna się starzeć. Przyjmuje się, że po 40. roku życia, organizm ludzki na dobre zaczyna się starzeć.
Jak w zasadzie określić samo starzenie się?
Starzenie się organizmu człowieka to nieuchronny, złożony proces fizjologiczny, który prowadzi do wielu zmian na poziomie komórek, tkanek, jak i narządów. Rozłożony w czasie, postępujący proces wpływa na pogorszenie motoryczności człowieka oraz powoduje pewne ograniczenia w życiu codziennym. Według szacunków geriatrów, w Polsce tylko 10-20% osób starszych starzeje się „pomyślnie”, czyli zwyczajnie (na przyspieszenie tego procesu nie wpływają żadne choroby).
Zmiany wywołane starzeniem się organizmu
Z upływem czasu, organizm ludzki ulega swoistemu wyczerpaniu, stąd też zachodzą w nim zmiany natury fizycznej i psychicznej.
Starzenie się fizjologiczne
Naturalnym zjawiskiem w procesie starzenia się organizmu jest stopniowe zwiększanie się liczby zmian o charakterze regresyjnym oraz zmniejszanie ilości procesów odnowy i regeneracji. Organizm człowieka starzeje się na wielu płaszczyznach. Zmiany widoczne są na zewnątrz (skóra, włosy), ale wewnątrz naszego ciała także wiele się dzieje (osłabienie funkcji narządów, pogorszenie wzroku, itd.). Zmiany, które zachodzą w fizjologicznym aspekcie starzenia się przedstawia poniższa tabela.
Obszar zmian Opis zmian
Skóra
- zmiany struktury tkanki łącznej – spadek elastyczności kolagenu
- po 25.r.ż. pojawiają się zmarszczki mimiczne, które wraz zupływem czasu ulegają pogłębieniu.
Kości
- spadek sztywności tkanki kostnej,
- stopniowe odwapnienie (szczególnie postępujące u kobiet w okresie menopauzy),
- zmniejszenie ruchomości stawów,
- spowolnienie i mniejsza precyzyjność ruchów.
Serce
- stopniowe zmniejszanie się częstotliwości uderzeń (przetłacza się mniej rwi)
- tętno maleje.
Układ trawienny
- spowolniona perystaltyka jelit,
- mniejsza ilość wydzielania soków trawiennych.
Mięśnie szkieletowe
- spadek masy mięśni szkieletowych (w wieku 75 lat mięśnie
- zmniejszona elastyczność mięśni, ścięgien i więzadeł,
- wzrost zawartości tkanki tłuszczowej,
- spadek wydolności fizycznej.
Pęcherz moczowy
- wiotczenie mięśni dna miednicy,
- kurczenie się pęcherza,
- większa podatność na zapalenia i stany chorobowe.
Płuca
- zanik pęcherzyków płucnych,
- zmniejszona pojemność płuc,
- mniejsza elastyczność płuc spowodowana malejącą ruchomością klatki piersiowej,
- częstsze zadyszki.
Mózg
- po 20 r.ż., stopniowo zaczynają zanikać połączenia nerwowe,
- pogorszona sprawność intelektualna,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- po 75 r.ż. mózg zmniejsza się o 30-50%,
- płat skroniowy ulega częściowej degradacji (utrudnioneprzyswajanie nowej wiedzy).
Zmysły (wzrok i słuch)
- wzrok ulega osłabieniu,
- pogorszenie adaptacji do ciemności,
- pojawia się nadwzroczność (mniejsza elastyczność mięśni
- akomodacyjnych oka, soczewka traci stopniowo zdolność zaokrąglania się),
- zmniejszony zakres pola widzenia,
- przewody słuchowe zwężają się, co przyczynia się do gorszego odbierania dźwięków,
- stopniowe sztywnienie kości ucha środkowego (młoteczek,kowadełko, strzemiączko) na skutek zwapnienia,
- trudności w lokalizowaniu źródła dźwięku,
- szum w uszach,
Układ nerwowy
- większa potrzeba snu i odpoczynku,
- mniejsza aktywność psychiczna,
- zwiększona drażliwość,
- obniżony nastrój,
- dłuższy czas reakcji na bodźce otoczenia.
Starzenie się psychiczne
Starzenie się człowieka to nie tylko postępujące zmiany fizjologiczne. W aspekcie psychicznym również można zaobserwować pewne symptomy starości. Wśród najbardziej widocznych zmian wyróżnić można:
- osłabienie pamięci,
- obawy i lęk przed tym, co nowe (stałe powracanie wspomnieniami do młodości i idealizowanie tego okresu życia, trudności w adaptacji zmian),
- obniżoną sprawność intelektualną,
- „zesztywnienie” poglądów,
- osłabienie wrażliwości uczuciowej,
- postępujące poczucie izolacji społecznej,
- utratę zainteresowań (poczucie braku sensu w działaniu).
Tempo i zakres rozwoju zmian w psychicznej sferze starzenia się, podobnie jak w fizjologicznym wymiarze, częściowo zależą od stylu życia, jaki człowiek prowadził w młodości. Dbanie o dietę i aktywność fizyczną może uczynić starość mniej dolegliwą i opóźnić wiele zmian fizjologicznego starzenia się organizmu. Otwarty na ludzi, aktywny umysłowo tryb życia oraz psychiczne przygotowywanie się do etapu starości mogą także pozytywnie wpłynąć na jej pomyślny charakter.
Oznaki starzenia się trudno przypisać do konkretnych wartości wiekowych, ponieważ każdy człowiek w swoistym sobie tempie przechodzi owe zmiany. Wpływ na to ma styl życia, przebyte choroby, nałogi, status socjalny oraz indywidualne uwarunkowania genetyczne. Starzenie się to nieunikniony proces, jednak organizmy niektórych osób nadzwyczaj pomyślnie, łagodnie i stopniowo wchodzą w kolejne lata swojego życia.