Obecnie możemy zaobserwować zjawisko coraz szybszego starzenia się społeczeństwa. Pociąga to za sobą liczne konsekwencje z medycznego, psychologicznego i socjologicznego punktu widzenia. W dzisiejszym artykule skupimy się na skutkach starzenia się – jakich sfer dotyczą lub będą dotyczyły w najbliższej przyszłości i w jaki sposób dotykają państwo, ale i nas samych.
Starzenie się społeczeństwa to długotrwały spadek urodzeń przy jednoczesnym wydłużaniu się życia osób starszych. Pamiętajmy, że to naturalny proces, który występuje w każdej wysoko rozwiniętej gospodarce. To nieuniknione, że zjawisko to było i będzie wyzwaniem, np. finansowym. Przypatrzmy się temu bliżej.
Europa – a więc i Polska – starzeje się. Według danych GUS-u w 1990 roku 13,9% społeczeństwa przekroczyło 65. rok życia. W 2030 roku, według szacunków, będzie to już 23,8%. Wiąże się to bezpośrednio ze stałym wydłużaniem się przeciętnego trwania życia; mężczyźni w 2004 roku żyli średnio 70,4 lata, w 2035 roku zaś będzie to już 77,6 lat; analogicznie kobiety żyły przeciętnie 78,8 lat, w przyszłości – 83,3 lata.
Jednym z sektorów, którego dotykają konsekwencje starzenia się społeczeństwa, jest sektor finansowy. Obciążeniem dla systemu finansów publicznych jest (i będzie coraz bardziej) wzrastające zapotrzebowanie na większą ilość i jakość opieki zdrowotnej oraz opieki nad osobami starszymi. Szacuje się, iż koszty opieki zdrowotnej między 2007 a 2060 rokiem wzrosną z 4% do 5,4% PKB. Ma to związek z upowszechnianiem się różnych schorzeń, które z kolei powiązane są z wiekiem. Mowa tu o takich chorobach jak cukrzyca, choroby nowotworowe czy choroby układu kostnego (np. osteoporoza). Do kosztów zaliczyć trzeba wizyty w poradniach, hospitalizacje, leczenie chirurgiczne czy chemioterapię (w przypadku nowotworów), diagnostykę i leki, ale również koszty wcześniejszych rent i emerytur, zwolnień i nieobecności w pracy, koszty opieki w domu. Szacuje się, że takie obciążenia wpłyną w przyszłości na ubezpieczenia społeczne i zmiany w wieku emerytalnym. Zmiany dotkną również politykę zatrudnienia, ponieważ z każdym rokiem pojawia się coraz większe zapotrzebowanie na narzędzia aktywizujące na rynku pracy osoby w wieku powyżej 55 lat. Narzędzia te są skierowane zarówno do pracodawców (by zatrudniali osoby w takim wieku), a także dla samych pracowników – by przedłużali oni moment wyjścia z rynku pracy.
W związku ze starzeniem się społeczeństwa pogorszeniu ulegnie sytuacja osób pracujących. W 2007 roku na 1000 osób w wieku produkcyjnym przypadały 553 osoby w wieku nieprodukcyjnym, za to w 2035 roku będzie to już 736 osób; w 2060 roku – 1070 osób. Takie obniżenie proporcji będzie miało poważne skutki dla wzrostu gospodarczego.
Skutki starzenia się społeczeństwa odczuwa również opieka społeczna. Prowadzi to do nieuniknionych zmian, takich jak stworzenie systemu kompleksowej opieki nad osobami starszymi oraz niezdolnymi do pracy. Odciąża on członków rodziny i ułatwia przez to ich funkcjonowanie na rynku pracy. Wzrasta także zapotrzebowanie na profesjonalne usługi i instytucje opiekuńcze, do których zaliczyć możemy ośrodki opiekuńcze, dostosowane miejsca w szpitalach czy wyspecjalizowany personel.
Warto również wspomnieć o konsekwencjach odczuwalnych dla polityki rodzinnej i mieszkaniowej państwa: konieczne staje się stworzenie systemu wspierającego dzietność. Ważne jest też rozwinięcie różnych przywilejów dla rodzin z dziećmi, a także dla osób w starszych grupach wiekowych.
Przewiduje się, że duże zmiany nastąpią również w zakresie ochrony zdrowia: konieczne będzie zapewnienie realnego dostępu do usług medycznych, szczególnie dla ludzi w wieku powyżej 65 lat.
Wdrożenie tych wszystkich zmian jest istotne z punktu widzenia państwa, aby społeczeństwo mogło dłużej pozostać w dobrym zdrowiu, sprawne fizycznie i intelektualnie, co przekłada się na zdolność do pracy.
Spójrzmy jeszcze pokrótce na inne konsekwencje starzenia się społeczeństwa, odczuwalne dziś lub w najbliższej przyszłości. Takie skutki to:
– zmiana obrazu starości funkcjonującego w przestrzeni publicznej, mediach, kulturze masowej
– mniejsza rola systemu wartości i stylu życia charakterystycznego dla ludzi młodych
– wzrost znaczenia relacji pozarodzinnych, np. wzrastająca aktywność seniorów w wolontariatach zorganizowanych
